Breeding System (प्रजन्न प्रणाली) Important

 Breeding System (प्रजन्न प्रणाली) Important

Species( जात)
Breed(नश्ल)
Breeding(नश्ल सुधार)

# species;
        फरकफरक क्रोमोजोमको संख्या भएको विभिन्न विशेषता भएका पशु नश्लहरुको समूहलाई जात भनिन्छ। जस्तै भेडाबाख्रा गाई भैंसी आदि।

# Breed;
          आकारप्रकार जस्ता शरिरिक बनावट (morphology)  र गुणहरू मिल्दा जुल्दा भएका एउटा क्रोमोजोम संख्या भएका र वंशजका नाताले सम्बन्धित पशुहरूको समूहलाई breed भनिन्छ । जस्तै; जर्सि, होलिस्टेन आदि गाईका नश्ल हुन्।

# Breeding
          एउटै क्रोमोजोमको नम्बर भएका पशुहरु बिच संसर्ग गराई सन्तान उत्पादन गर्नुलाई नश्ल सुधार भनिन्छ। क्रोमोजोम number नमिल्ने जनावर हरु बीच ससर्ग गराई सन्तान उत्पादन गर्न सकिँदैन।

# Breeding मुख्यतया दुई किसिमको हुन्छ;
१) Inbreeding(अन्तरसम्बन्धित सम्बन्धबिच प्रजनन)
२)cut breeding(असम्बन्धित सम्बन्धबिच प्रजन्न)

१) Inbreeding;
          एउटै नश्लको नाता सम्बन्ध बिच  ससर्ग गराई सन्तान उत्पादन गर्नुलाई inbreeding भनिन्छ । यो दुई किसिमको हुन्छ;

   # close breeding:
              घर नजिकको नाता पर्न जस्तै बुबा- छोरी ,आमा छोरा ,दाई- बहिनि बिच प्रजन्न गराई सन्तान उत्पादन गर्नु नै close breeding भनिन्छ।

# line breeding:
              एउटै नाताका तर close reading भन्दा केहि परका बीच प्रजन्न गराई सन्तान उत्पादन गर्नु line breeding भनिन्छ।

# Inbreedingका फाइदा;
* जातीय शुद्धताको आउदै जान्छ
* पूर्खाको वंश कायम राख्न सकिन्छ
* पूर्खाको लुप्त (Dominant character) भए नभएको जाँच गर्न सकिन्छ।

# inbreedingका फाइदा;
* उत्पादन क्षमताका घट्दै जान्छ
* परिपक्क हुने उमेर बढ्दै जान्छ
* पशुहरूको गुणमा विकृति देखिन्छ
* सन्तानको मृत्यु दर बढ्दै जान्छ
* रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता घट्दै जान्छ
* शारीरिक तौल तथा वृद्धिदर कम हुँदै जान्छ।

२) out breeding:
              एउटै जात भित्र फरक फरको एउटै नश्ल तर  नाता नपर्ने बीच ससर्ग गराई सन्तान उत्पादन गर्नुलाई outbreeding भनिन्छ। जस्तै; जर्सि+ होलिस्टेन

# outbreeding चार प्रकारको हुन्छ;
* out crossing (एउटै नसल बीच प्रजन्न)
* Grading up (असल र कमसल नसलबिच)
* Interspecies hybridisation(अन्तर्जातीय प्रजन्न)
* Cross breeding (अलग नसल बीच प्रजन्न)

१) out crossing;
            4 -6 पूठता सम्भावना त सम्बन्ध नभएका जातहरू बिच प्रजन्न गराई सन्तान उत्पादन गर्नुलाई out क्रसिङ भनिन्छ। जस्तै; ग्याग्दिको जर्सि को साढे र बाग्लुङको जर्सि गाई

२) Grading up:
           स्थानीय र उन्नत जातको पशु बिच प्रजन्न गराउनुलाई grading up भनिन्छ। जस्तै; खैला+ जर्सी

३) Interspecies hybridization;
          दुई बेग्ला बेग्लै जातका पशु बिच प्रजन्न गराई सन्तान उत्पादन गर्नुलाई interspecies hybridization भनिन्छ। यस प्रवृत्तिबाट hybrid उत्पादन गर्न सकिन्छ जस्तै: घोडा+गघी=हिन्ती
          गधा+घोडी= खच्चड

४) cross breeding:
           दुई भिन्न नसलका पशु बिच प्रजनन् नगराई सन्तान उत्पादन गर्नुलाई cross breeding भनिन्छ। जस्तै; जर्सी+ हेलिस्टेन

# cross breeding का तरिका;

१) cross/ two crossing;
                  दुई छुट्टाछुट्टै नसक्दा पशु बिच प्रजन्न गराई त्यसबाट जन्मिएका बच्चालाई पालैपालो तिनै जातका नाता नपर्ने भाले पशुहरु बिच प्रजन्न गराउने प्रक्रियालाई two crossing भनिन्छ। जस्तै; जर्सि vs होलिस्टेन
                                            ⬇️
                                     सन्तान+ हेलिस्टेन
                                            ⬇️
                                      सन्तान+ जर्सी
२) Triple crossing;
                तीन छुट्टाछुट्टै नसक्दा पशुबिच प्राथमिक रुपमा प्रजन्न गराउनुलाई triple crossing भनिन्छ। जस्तै;जर्सिvs होलिस्टेन
                ⬇️
        सन्तान vs रेड सिन्धी
                ⬇️
        सन्तान vs जर्सि

३) back cross breeding;
            कुनै दुई छुट्टाछुट्टै नसकेका भाले पोथी बाट जन्मेको वंणशंकरलाई ती मध्ये शुद्ध नाता नपर्ने एक नसलको भालेबाट प्रजन्न गराउँदै जानुलाई back cross breeding भनिन्छ। यसमा उद्देश्य अनुसारको रंङ, बानी,व्यवहार उत्पादन आदि नआएसम्म प्रजन्न गराउदैं लगिन्छ।